АЕК ұғымы және мәні
АЕК анықтамасы
АЕК — бұл Қазақстанда әр түрлі әлеуметтік төлемдер, салық, айыппұл және басқа да қаржы міндеттемелерін есептеу үшін қолданылатын айлық есептік көрсеткіш. Мемлекет осы көрсеткішті жыл сайын экономикалық жағдайға байланысты белгілейді және түзетеді.
Қазақстандағы АЕК-нің өзгеру тарихы
АЕК алғаш рет 1995 жылы енгізілді. Алғашында параметр тоқсанына бір рет жаңартылса, бүгінде АЕК әр жылдың басында қайта қаралып, жаңартылып отырады. Мысалы, 2023 жылы 1 АЕК мөлшері 3 450 теңгені құрады. 2024 жылға бұл сома 3 692 теңгеге дейін ұлғайтылды. Бұл елдегі экономикалық өсу мен инфляциялық үдерістерді көрсетеді.
ЕТЖ ұғымы және мәні
ЕТЖ дегеніміз не?
ЕТЖ (ең төменгі жалақы) – жалақының ең төменгі деңгейі, қызметкердің толық жұмыс істеген сағаты үшін кепілдендірілген табысы. Ең төменгі жалақыны мемлекет белгілейді. Аталмыш көрсеткіш өмір сүрудің негізгі деңгейін қамтамасыз ететін әлеуметтік саясаттың маңызды құралы болып табылады.
АЕК мен ЕТЖ арасындағы айырмашылық
АЕК мен ЕТЖ арасындағы негізгі айырмашылық олардың қалай қолданылатынында. АЕК әртүрлі төлемдер мен міндеттемелерді анықтау үшін анықтамалық мөлшерлеме ретінде пайдаланса, ал ЕТЖ жұмысшылардың ең төменгі жалақысын анықтайды. Қазақстандағы ең төменгі жалақы өз кезегінде ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен болуы мүмкін емес. Мысалы, 2024 жылы Қазақстанда орташа жалақы 85 000 теңгені құрайды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 15 000 теңгеге жоғары, ал ең төменгі күнкөріс деңгейі — 48 692 теңге.
2024 жылға арналған АЕК
2024 жылға арналған АЕК-нің теңгедегі мөлшері
Теңгедегі 1 АЕК мөлшері қандай болады? 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда АЕК 3 692 теңге деңгейінде белгіленді. Ол салықтарды, айыппұлдарды, әлеуметтік төлемдер мен зейнетақыларды есептеу үшін қолданылады.
2024 жылға 1 АЕК-нің теңгедегі мөлшері
Төмендегі кестеде 2024 жылғы АЕК-нің теңгедегі есептеулерін көре аласыздар:
| АЕК саны | Теңгедегі нәтижесі |
| 1 АЕК | 3 692 теңге |
| 2 АЕК | 7 384 теңге |
| 3 АЕК | 11 076 теңге |
| 4 АЕК | 14 768 теңге |
| 5 АЕК | 18 460 теңге |
| 6 АЕК | 22 152 теңге |
| 7 АЕК | 25 844 теңге |
| 8 АЕК | 29 536 теңге |
| 10 АЕК | 36 920 теңге |
| 12 АЕК | 44 304 теңге |
| 14 АЕК | 51 688 теңге |
| 15 АЕК | 55 380 теңге |
| 20 АЕК | 73 840 теңге |
| 25 АЕК | 92 300 теңге |
| 30 АЕК | 110 760 теңге |
| 38 АЕК | 140 296 теңге |
| 50 АЕК | 184 600 теңге |
| 60 АЕК | 221 520 теңге |
| 70 АЕК | 258 440 теңге |
| 80 АЕК | 295 360 теңге |
| 100 АЕК | 369 200 теңге |
| 125 АЕК | 461 500 теңге |
| 127 АЕК | 468 884 теңге |
| 150 АЕК | 553 800 теңге |
| 160 АЕК | 590 720 теңге |
| 200 АЕК | 738 400 теңге |
| 300 АЕК | 1 107 600 теңге |
| 500 АЕК | 1 846 000 теңге |
| 600 АЕК | 2 215 200 теңге |
| 1000 АЕК | 3 692 000 теңге |
| 2000 АЕК | 7 384 000 теңге |
| 3000 АЕК | 11 076 000 теңге |
| 5000 АЕК | 18 460 000 теңге |
| 10000 АЕК | 36 920 000 теңге |
| 20000 АЕК | 73 840 000 теңге |
2023 және 2024 жылдарындағы АЕК салыстырмасы
Келесі кестеде 2023 және 2024 жылдарының АЕК коэффициенттері арасындағы айырмашылықтар көрсетілген:
| АЕК | Жыл |
| 3 450 теңге | 2023 |
| 3 692 теңге | 2024 |
Зейнетақы мен жәрдемақыны есептеуде АЕК қолданысы
АЕК негізінде зейнетақыны есептеу
Қазақстандықтардың зейнетақысы да АЕК арқылы есептеледі. Жоғарыда айтылғандай, бұл көрсеткіш жыл сайын өзгереді. 2024 жылдан бастап ең төменгі зейнетақы мөлшері 57 853 теңге болды. Бұл ретте ең төменгі базалық зейнетақы төлемі 28 215 теңгені құрады.
АЕК негізінде әлеуметтік төлемдерді есептеу
Бұл есеп жүктілік және босану бойынша жәрдемақы, жұмыссыздық бойынша ай сайынғы жәрдемақы және қысқа мерзімді еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақыларды қоса алғанда, әртүрлі жәрдемақыларға қатысты. «2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес АЕК 3 692 теңге болып белгіленген.
АЕК мен ЕТЖ мәндерін білу Қазақстанның барлық азаматтары үшін маңызды. Бұл көрсеткіштер олардың қаржылық өмірінің көптеген аспектілеріне тікелей әсер етеді.
